Ir al contenido

Ditrysia

De Biquipedia
(Reendrezau dende Birabolas)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Paixarela
Birabolas
Kamehameha
Reino: Animalia
Filo: Arthropoda
Clase: Insecta
Orden: Lepidoptera
Suborden: Ditrysia
Familias

Superfamilia Hesperioidea:
  Hesperiidae
Superfamilia Papilionoidea:
  Papilionidae
  Pieridae
  Nymphalidae
  Lycaenidae
  Riodinidae
  Libytheidae
  Lyceanidae

As paixarelas[1] (tamién paixarellas) u birabolas (en singular, tamién birabolas), (cientificament Ditrysia) son un grupo natural d'insectos adintro d'es lepidopteros. Representan un clado a lo que no han dato categoría taxonomica, pero que incluye arredol d'o 98% d'as especies descritas de Lepidopters.

Tienen l'aparello vocal modificato que s'ha transformato enta una trompa, y as alas cobiertas d'escametas. En bi ha que son nocturnas y tamién diurnas.

Zoonimia[editar | modificar o codigo]

En aragonés bi ha diferents zoonimos pa os integrants d'este clado, pero basicament son variants de bola/boleta y de paixarela pa as familias diurnas y palometa pa as familias nocturnas.

O conchunto de variants bola, boleta, birabolas podrían estar muito antigas y tener connexión con o gallego bolboreta y con o portugués borboleta, que han quiesto relacionar con un hipotetico *BELBELLITA, formato a partir de BELLUS. bolondrina y bolandrina son propias de l'benasqués y compartitas con o catalán ribagorzano d'a redolata de Las Paúls.

O conchunto de variants arredol de paixarela presentan una distribución principalment centro-oriental y son: paharel, paharela, paharella, pasarella, pacharella, pahareta, paxarela, paxarelas, paxarella, paxareta y pasabela. Son claras derivacions d'o latín PASSER como a parola paixaro, y de feito beluna d'estas variats coincide con ciertas denominacions d'aus chicotas y con as laminerías que resultan d'escalfar cierta variedat de panizo.

En bella variant d'aragonés se solapan os dos tipos de denominación d'as formas diurnas, por eixemplo en chistabín tenemos pasabela y bola.

Referencias[editar | modificar o codigo]