Ir al contenido

Figado

De Biquipedia
(Reendrezau dende Ferito)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000
Figado de uella.
(1) lobulo dreito, (2) lobulo ezquierdo,
(3) lobulo caudato, (4) lobulo cuadrato,
(5) arteria hepatica y vena porta, (6) nodulos limfaticos hepaticos,
(7) vesicula biliar.

O figado[1] (d'o latín < FICATUM) u ferito ye un organo de l'aparato dichestivo, present en os vertebraus. Chuga un papel important en o metabolismo, sintesi d'a proteína d'o plasma y a desintoxicación de drogas. Iste organo ye a glandula mas gran d'o cuerpo humán y se situga por debaixo d'o diafragma, en o hipocondrio dreito. Ye dividida en alas[2] u lobulos. Sintetiza bilis, un liquido verdenco important ta la dichestión. Realiza y regula una variedat muit ampla de reaccions bioquimicas que requieren teixitos muit especializatos. Os termins medicos relacionatos con o figado prencipian a sobén por hepato- u hepatic, que provienen d'a parola griega ta o figado, hēpar (ήπαρ[3]).

Gastronomía[editar | modificar o codigo]

Fardels.

O figado de bels mamiferos y aves ye considerato un alimento ta os humans con un gran aporte de fierro y vitaminas.

Puet preparar-se ta minchar frito, bullito, en o forno u rostito, tamién puet minchar-se crudo, ye tradicional en o sashimi d'a cocina chaponesa, pero no ye gaire recomendable por o suyo alto contenito en Vitamina A y os d'alguns animals puet derivar en una intoxicación por exceso de vitamina.

A forma mas conoixita ta minchar-lo ye frito y con cebolla frita, cheneralment ye utilizato ta iste plato o figado de tocín u vaca.

Tamién ye utilizato ta fer patés, o mes popular y conoixito ye o foie gras, feito con o figado d'os patos y aucas.

En atros paises tamién se fan atros productos como embutidos, figado capolato y en Aragón os fardels.

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (an) Silbia Garcés Lardiés,Francho Rodés Orquín:Un borguil de parolas.Bocabulario dialeutal escolar, Gubierno d'Aragón, 2006, ISBN 84-689-7358-0, p.30
  2. (es) Ángel Ballarín Cornel: Diccionario del Benasqués. Institución Fernando el Católico, Zaragoza, segunda edición 1978. pp 32-33.
  3. A parola griega "ήπαρ" deriva de hēpaomai, que quiere decir reparable, fendo referencia a lo feito de que o figado puet rechenerar-se por si mesmo espontaniament en caso de lesión.

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]