Fraxinus

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Fraixin
Fraxinus angustifolia, a Cerdenya (Italia)
Clasificación scientifica
Dominio: Eukaryota Reino: Plantae División: Magnoliophyta Clase: Magnoliopsida Orden: Lamiales Familia: Oleaceae Chenero: Fraxinus

Es fráixins u fraixins son es árbols d'o chenero Fraxinus, d'a familia d'as Oliacias (Oleaceae), y gosan estar de planta meya ta gran, fuellas en cheneral caducas (cualques especies subtropicals son perennifolias) y simients pretas en una samara.

Fitonimia

Los fitonimos d'as especies d'este chenero en aragonés derivan d'o latín FRAXINUS, que ye parola esdrúixola, y conservan l'accentuación en la silaba FRA as variants d'o nombre en belsetán (fréixen) y en l'aragonés d'a Tierra de Biescas (fráxin) u en o toponimo Fraixno. Manimenos esdevién que la terminación -in(o) atona s'asimila a lo sufixo aragonés -ín(o) desapareixendo lo esdrúixol, y d'astí lo fitonimo mas que mas propio de l'aragonés occidental fraxín(o).

En aragonés oriental se fan servir variants d'o fitonimo cognatas con as catalanas como freixe u con sufixo -era tipo freixera. En o castellano d'a depresión d'Ebro se documenta dende Zaragoza a lo Baixo Aragón as formas castellanizadas fleha y flehera correspondients a las formas orientals. O filologo Vicente García de Diego documentó fleha en Miralbueno y la consideró una "forma regresiva" que podeba haber saliu tanto d'o latín FRAXINUS como d'una hipotetica forma romanz fréhano.

As formas occidentals yeran as usuals en l'aragonés d'as comunidaz aragonesas (toponimo Fraixno y as formas frasno actuals en o castellano d'ixas zonas).

Toz estos vocables manimenos s'emplegan en aragonés ta la especie de fráixin d'o Palearctico occidental que predomina a Europa, lo Fraxinus excelsior, y tamién pa la especie propia d'es sotos de ribera d'a zona mediterrania occidental, lo Fraxinus angustifolia

Especies

Ista ye una lista d'as especies d'o chenero:

Fráixins de l'este de Nordamerica

• Fraxinus americana.
• Fraxinus caroliniana.
• Fraxinus nigra.
• Fraxinus pennsylvanica.
• Fraxinus profunda (sin. F. tomentosa).
• Fraxinus quadrangulata.

Fráixins de l'ueste y sudueste de Nordamerica

• Fraxinus anomala.
• Fraxinus cuspidata.
• Fraxinus dipetala.
• Fraxinus dubia.
• Fraxinus gooddingii.

  

  Fraxinus excelsior en flor.

• Fraxinus greggii.
• Fraxinus latifolia.
• Fraxinus papillosa.
• Fraxinus purpusii.
• Fraxinus rufescens.
• Fraxinus texensis.
• Fraxinus uhdei.
• Fraxinus velutina.

Fráixins d'o Paleartico occidental (Europa, norte d'Africa y sudueste d'Asia)

• Fraxinus angustifolia.
  • Fraxinus angustifolia var. oxycarpa (F. oxycarpa).
• Fraxinus excelsior.
• Fraxinus holotricha.
• Fraxinus ornus.
• Fraxinus pallisiae.

Fráixins d'o Paleartico occidental (centro y este d'Asia)

• Fraxinus apertisquamifera.
• Fraxinus baroniana.

  

  Talla de Fraxinus angustifolia con fuellas.

• Fraxinus bungeana.
• Fraxinus chinensis.
• Fraxinus chiisanensis.
• Fraxinus floribunda.
• Fraxinus griffithii.
• Fraxinus hubeiensis.
• Fraxinus lanuginosa.
• Fraxinus longicuspis.
• Fraxinus malacophylla.
• Fraxinus mandshurica.
• Fraxinus mariesii.
• Fraxinus micrantha.
• Fraxinus paxiana.
• Fraxinus platypoda.
• Fraxinus raibocarpa.
• Fraxinus sieboldiana.
• Fraxinus spaethiana.
• Fraxinus trifoliata.
• Fraxinus xanthoxyloides.

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre o chenero Fraxinus.